Gebrek aan energie of vermoeid? Mogelijk is stress de oorzaak.

Vermoeidheid of een gebrek aan energie kan verschillende oorzaken hebben. Een vaak voorkomende factor is stress. Maar wat is stress precies? En waardoor ervaart de één meer stress dan de ander? In dit blogartikel duiken we in het thema stress, vertellen we je wat belangrijke signalen zijn en wat je zelf kunt doen om goed met stress om te gaan.

Inhoudsopgave
  • Wat is stress precies?
  • Is stress altijd negatief?
  • Individuele draagkracht en draaglast in balans?
  • Wat is het verschil tussen acute en chronische stress?
  • Twee stressroutes in je lichaam; je sympaticus en je HPA-as
  • Chronische stress ontregelt je lichaam
  • Hoe herken je stresssignalen?
  • Hoe ga je stress te lijf?
  • Meer lezen?

Wat is stress precies?

De definitie van stress kan op verschillende manieren worden ingevuld. De simpelste is de directe vertaling van het originele Engelse woord stress, namelijk spanning of druk. Hieraan is een echte of een als echt ervaren fysieke of psychische bedreiging gekoppeld. Deze bedreiging is een stressor of spanningsfactor die veel vormen kan hebben. In biomedische termen leidt dit tot verhoogde waardes van bepaalde stresshormonen in je lichaam, zoals adrenaline en noradrenaline en corticosteroïden zoals cortisol. Al bij al gaat het als het ware om een delicate dans tussen ‘de aanvallen van het leven en hoe je lichaam daarmee omgaat’. En dat maakt stress voor ieder van ons een persoonlijke zaak.

Is stress altijd negatief?

Ook gebeurtenissen die we als positief beschouwen, kunnen zorgen voor een gevoel van spanning. Zoals een vakantie of een trouwdag. Of als je je bijvoorbeeld voorbereidt op een wedstrijd of op een bijzondere prestatie op je werk. Deze ‘positieve stress’ noemen we eustress. Ook een goede sportsessie is een voorbeeld van eustress. Je lichaam komt dan kortdurend onder druk te staan en na afloop heb je een goed gevoel. Eustress speelt een belangrijke rol in je leven bij het leveren van prestaties en bij groei en ontwikkeling. Het zorgt voor energie en extra alertheid. Er bestaat een optimaal niveau van stress waaronder je als individu de beste prestaties levert. En soms is dat een dun lijntje tussen optimaal en te veel. Eustress is dus in jouw belang en het levert je iets op. In tegenstelling tot distress ofwel negatieve stress die je iets kost.

Individuele draagkracht en draaglast in balans?

Stress kunnen we dus bezien vanuit het principe van draagkracht en draaglast. Elk individu kent een persoonlijke draagkracht. Draagkracht staat voor je belastbaarheid. Dat wat je lichaam aankan zonder langdurig verstoord te raken. Draaglast is datgene waarmee je belast wordt. Dat kunnen onvoorziene omstandigheden zijn, maar ook factoren die je zelf (onbewust) op je neemt. De wijze waarop je in je vroege leven stress hebt ervaren, blijkt ook bepalend te zijn voor je huidige stressbeleving. Sommige mensen hebben geleerd zich vroegtijdig aan te passen aan externe prikkels, de zogenoemde ‘habituators’. Hierdoor zijn ze in het hier en nu minder gevoelig voor stressprikkels. Andere mensen hebben zich niet goed kunnen aanpassen en ervaren ook nu nog altijd vaker stress, ofwel ‘de non-habituators’. Je persoonlijkheid speelt bovendien een belangrijke rol in de manier waarop je iets doet. Ga je spannende situaties bijvoorbeeld liever uit de weg (en vermijd je zo stress), of ‘moet’ je juist altijd door je angsten heen bewegen (en zet je zo, soms ongemerkt, veel druk op je lichaam)?

Wat is het verschil tussen acute en chronische stress?

Acute stress ontstaat dus als we iets waarnemen dat we als bedreigend ervaren. Deze bedreigingen kunnen klein en groot zijn. Het kan een wekker zijn die afgaat of een nieuwe opdracht op je werk, maar het kan ook een ruzie zijn met je partner of plots moeten uitwijken voor een te snel rijdende auto. Je lichaam geeft, via twee stressroutes in je lichaam, allerlei fysieke reacties zodat je het hoofd kunt gaan bieden aan deze situatie. Is de stressor weer verdwenen of opgelost, dan verdwijnt de spanning en keert je lichaam terug in een toestand van rust. Je lichaam kan dan ook goed omgaan met acute stress. Kunnen de stressfactoren niet worden opgelost, en brengen ze ook nog eens belangrijke basisbehoeftes in gevaar zoals veiligheid, gezondheid, liefde of financiën, dan is de kans groot dat de stress chronisch wordt. Chronische stress is simpelweg slecht voor je gezondheid.

Twee stressroutes in je lichaam; je sympaticus en je HPA-as

Je lichaam kent twee stressroutes; een snel en een langzaam systeem. Bij acute stress wordt in eerste instantie je snelle systeem ingeschakeld. Dat werkt via je autonome zenuwstelsel (AZS). Je AZS bevat een sympathisch systeem (een soort gaspedaal), dat actief is als je zelf actief bent, en dus ook in actie komt bij acute stress. En een parasympathisch systeem (je rempedaal), dat actief is als je zelf in rust bent. Het zorgt voor herstel en rust. Komt je sympathische systeem in actie bij stress, dan volgt er in een razend tempo een cascade aan fysieke reacties. Er worden stresshormonen zoals adrenaline aangemaakt, je hartslag stijgt, je bloeddruk gaat omhoog zodat er meer bloed naar de spieren kan, je ademhaling wordt sneller en je longen kunnen meer zuurstof opnemen. Zo kan je hart harder werken en kun je, afhankelijk wat wijs is gezien de situatie, in actie komen. En dat betekent doorgaans ‘vechten of vluchten’. Is de stressprikkel voorbij of opgelost, dan wordt je parasympathische systeem actief en wordt de rust weer hersteld. Deze route verloopt zo snel dat adrenaline bijvoorbeeld al binnen 30 seconden in je bloed te vinden is.

De langzame route verloopt via je HPA-as; ofwel de as van je ‘hypothalamus – hypofyse –bijnieren’. Als de stress na ongeveer 30 minuten nog niet is opgelost, dan komt dit systeem in actie. De stressprikkel bereikt dan de hypothalamus die het stofje corticotropin-releasing hormone (CRH) produceert. CRH stimuleert vervolgens de hypofyse tot het produceren van het adrenocorticotroop hormoon (ACTH). ACTH stimuleert tot slot de bijnierschors tot de productie van corticosteroïden zoals het hormoon cortisol. Cortisol zorgt voor allerlei processen in je lichaam waardoor je langduriger met stress kunt omgaan. Cortisol in je bloedbaan leidt tot een verhoging van het bloedsuikergehalte en verhoogt de stofwisseling. Het zorgt ervoor, dat de organen die de meeste energie nodig hebben om de stressor te bestrijden het ook krijgen. Cortisol zie je na 30 minuten terug in je bloed. Een hoger cortisolgehalte in je bloed zorgt tot slot voor een negatieve feedback aan je hypothalamus en hypofyse waardoor de aanmaak van ACTH weer daalt.

Chronische stress ontregelt je lichaam

Beide systemen werken dus goed bij kortdurende stress. Veel stressoren zijn helaas niet weg na 30 minuten, maar zijn aanwezig in je leven. Ook het continu ‘aan staan’ in deze tijd, zorgt voor verlengde stressreacties in je lichaam. Op chronische stress zijn we echter niet goed berekend. Als je cortisolniveaus langdurig verhoogd raken, dan zorgt dat voor ontregelingen in je lichaam. Cortisol onderdrukt bijvoorbeeld je immuunsysteem en je spijsvertering, het ontregelt je hormoonhuishouding en de werking van je hersenen. Het kan dan ook leiden tot tal van symptomen en een grote mate van uitputting of vermoeidheid. Chronische stress kan ook leiden tot hartritmestoornissen en psychische klachten zoals een burn-out, angststoornis of depressie.

Hoe herken je stresssignalen?

Slaap je slecht? Voel je je prikkelbaar, ben je humeurig of heb je last van een kort lontje? Voel je de neiging om nog even wat verder op je gaspedaal te drukken of je juist terug te trekken? Heb je weinig honger of eet je meer suikers? Ben je gevoeliger voor blessures of (hoofd)pijn? Of voel je dat je lichaam meer spierspanning heeft, bijvoorbeeld in je nek en schoudergebied? En zijn deze signalen al even aanwezig? Het kunnen allemaal tekenen zijn van chronische stress. Wees dus alert op alles wat anders is in je lichaam en blijf daar niet mee lopen.

Hoe ga je stress te lijf?

  • Leer je eigen boek lezen. Zoek een coach of verdiep je in persoonlijkheidsprofielen en ontdek wat voor jou stressfactoren zijn en hoe jij daarmee omgaat. Hoe eerlijker je naar jezelf kunt kijken, hoe groter de kans dat je je eigen stressvalkuilen doorziet en er ook iets aan kunt doen.
  • Pak waar mogelijk stressoren in je leven aan. Makkelijker gezegd dan gedaan, maar het niet doen, kan je uiteindelijk veel kosten.
  • Als het niet mogelijk is om stressgevende aspecten in je context te veranderen, zoek dan hulp bij ‘het leren leven met wat er is’. Voor de een helpt mindfulness of meditatie, voor de ander elke dag een flinke wandeling maken en je hoofd leeg maken.
  • Ontlast je lichaam zo veel mogelijk; vermijd koffie, alcohol, roken en drugs en kies voor natuurlijke, gezonde voeding.
  • Zorg voor voldoende micronutriënten: zoals de multivitamine MultiPerfect of ondersteun je geestelijke balans en energie met een combinatie van CurmacZinargin en Methialyn. Een orthomoleculair therapeut kan goed met je meekijken om te zien of er een mogelijke disbalans bij je is die kan worden hersteld.
  • Zorg voor een gezond aantal uren slaap (7-8) en een regelmatig dag- en nachtritme.
  • Investeer actief in ontspanning, in plezier en positieve sociale activiteiten, ga de natuur in en zorg voor een gezonde belasting via sport.
  • Maak jezelf weerbaarder met hormetische prikkels; bijvoorbeeld met koude-, warmte-, honger- of dorstprikkels.
Meer lezen?

Op de website van Nutriphyt vind je diverse blogs op het gebied van gezondheid en welzijn. Op zoek naar meer verdieping? Dat bieden we ook. Lees bijvoorbeeld het wetenschappelijke artikel ‘De mitochondria-microbioom connectie’ op de website van ReThink Foundation. ReThink Foundation heeft als missie bij te dragen aan bewustzijn over gezondheid. ReThink organiseert seminars en evenementen en brengt kennis over fysiologie en gezondheid bijeen van onderzoekers, instituten en (para)medische professionals.